ฟ้าผ่า เกิดจากอะไร? มีกี่แบบ?

คำถาม ... ฟ้าผ่า เกิดจากอะไร?

เฉลย ...
ฟ้าผ่า (Thunder) เป็นปรากฏการทางธรรมชาติอย่างหนึ่ง หรือ จะเรียกว่าภัยธรรมชาติก็คงไม่ผิดนัก เนื่องจากฟ้าผ่าสามารถสร้างความเสียหายต่อชีวิตมนุษย์ ทรัพย์สิน สัตว์เลี้ยง และสามารถทำให้เกิดอัคคีภัยตามมาในวงกว้างได้

ฟ้าผ่า เกิดจาก อิเล็กตรอนจำนวนมากเคลื่อนที่ระหว่างเมฆกับพื้นโลก เกิดพลังงานสูงมากจนสามารถทำลายสิ่งที่กีดขวาง เช่น คน สัตว์ ต้นไม้ และบ้านเรือน โดยมักเกิดขึ้นขณะเมฆฝนกำลังก่อตัว หรือ ขณะที่มีฝนตก โดยเกิดขึ้นในชั้นเมฆที่เรียกว่าเมฆคิวมูโลนิมบัส (cumulonimbus) มีลักษณะเป็นก้อนขนาดใหญ่ บริเวณฐานเมฆจะสูงจากพื้นประมาณ 2-20 กิโลเมตร โดยภายในก้อนเมฆจะมีการไหลเวียนของกระแสอากาศอย่างรวดเร็วและรุนแรง ท้าให้หยดน้้าและก้อนน้้าแข็งในเมฆเสียดสีกันจนเกิดประจุไฟฟ้า และเกิดการถ่ายเทอิเลคตรอนอย่างรุนแรงระหว่างก้อนเมฆกับพื้นโลก

ฟ้าผ่าเกิดจากการถ่ายเทอิเลคตรอนอย่างรุนแรงระหว่างก้อนเมฆกับพื้นโลก

ฟ้าผ่ามีกี่ชนิด?
นักวิทยาศาสตร์กำหนดให้ฟ้าผ่ามี 4 ชนิด ได้แก่
1. ฟ้าผ่าภายในก้อนเมฆ
2. ฟ้าผ่าจากเมฆก้อนหนึ่งไปยังเมฆอีกก้อนหนึ่ง
3. ฟ้าผ่าจากฐานเมฆลงสู่พื้น เรียกว่า ฟ้าผ่าแบบลบฟฟ้า
4. ฟ้าผ่าจากยอดเมฆลงสู่พื้น เรียกว่า ฟ้าผ่าแบบบวก

ฟ้าผ่าที่เป็นอันตรายกับผู้คน สัตว์ และสิ่งของบนพื้นโลกคือฟ้าผ่าแบบที่ 3 และแบบที่ 4 เนื่องจากเมฆคิวมูโลนิมบัสที่ก่อตัวขึ้นจะเหนี่ยวนำให้พื้นที่ใต้บริเวณก้อนเมฆเกิดประจุบวกอย่างรุนแรง จากนั้นจึงเกิดการถ่ายอิเลคตรอนซึ่งมีประจุลบลงมายังพื้นที่ดังกล่าว

ฟ้าผ่าแบบก้อนเมฆสู่ก้อนเมฆ แบบนี้ไม่อันตราย แต่ถ้ามีสื่อล่อ
เส้นทางการผ่าอาจวกกลับมาที่พื้นโลกได้

วิธีป้องกันตัวเองจากฟ้าผ่า
1. หลีกเลี่ยงการอยู่ใต้สิ่งที่สูงโดดเด่นในขณะฝนตก เช่น ต้นไม้ใหญ่ที่อยู่โดดเดี่ยว ป้ายโฆษณา และเสาอากาศ เป็นต้น จำไว้อย่างหนึ่งว่า ยิ่งต้นไม้สูงใหญ่เท่าไหร่ โอกาสที่จะโดนฟ้าผ่าก็มีมากขึ้นเท่านั้น
2. เมื่ออยู่ในที่โล่ง อย่าทำให้โลหะอยู่เหนือศรีษะ เช่น ปลายร่มที่เป็นโลหะ จอบ เสียม และของอื่น ๆ ทุกชนิดที่เป็นโลหะ รวมถึงสายสร้อยที่เป็นโลหะด้วย ต้องปิดให้มิดชิด
3. งดกิจกรรมกลางแจ้งทุกชนิดขณะฝนตก หรือ เมฆฝนขนาดใหญ่กำลังก่อตัว
4. ขณะเกิดพายุฝนฟ้าคะนอง ควรงดใช้อุปกรณ์สื่อสารทุกชนิด

ขณะเกิดฝนตก อย่าเข้าไปอยู่ใต้ต้นไม้ใหญ่ที่ตั้งอยู่อย่างโดดเดี่ยว

ดังนั้นเวลาเมฆฝนขนาดใหญ่กำลังก่อตัวหรือเกิดฝนตกฟ้าคะนอง ควรหาที่หลบฝนที่ปลอดภัย เช่น ในอาควร ในรถยนต์ หรือ ใต้ต้นไม้ที่เตี้ยกว่าต้นอื่น ๆ และงดใช้เครื่องมือสื่อสาร ก็จะทำให้เราปลอดภัยจากฟ้าผ่าได้

หมายเหตุ ... ฟ้าผ่าสามารถอาจมีความต่างศักย์ไฟฟ้าสูงถึง 1.5 ล้านโวลท์ ซึ่งถ้าโดนผ่าตรง ๆ โอกาสรอดชีวิตจึงแทบไม่มีเลย ขนาดไฟฟ้าตามบ้านเรือนที่มีขนาดความต่างศักย์เพียง 220 โวลท์ ยังสามารถทำให้เราตายได้ และมีคนโดดไฟบ้านดูดตายจนเป็นข่าวไม่เว้นแต่ละวัน